Program współpracy samorządu z NGO

Program współpracy opisuje zasady współpracy pomiędzy władzami samorządowymi a działającymi na danym terenie organizacjami pozarządowymi. Co powinien zawierać, kto go tworzy i z kim musi być konsultowany?

Jednym z przejawów decentralizacji zarządzania publicznego jest wspieranie tzw. trzeciego sektora i zaangażowanie władz publicznych w funkcjonowanie organizacji społecznych. Działania takie mają ułatwiać umacnianie się społeczeństwa obywatelskiego, które stało się swoistym „słowem-kluczem” we wszelkich dyskusjach dotyczących rozwoju społeczno-ekonomicznego. Jeśli trzeci sektor ma stanowić główny filar tzw. społeczeństwa obywatelskiego, to zaangażowanie władz publicznych nie powinno wypierać aktywności i kreatywności obywateli tworzących instytucje należące do tego sektora. Decentralizacja zarządzania publicznego wiąże się z przekazywaniem szeregu zadań organizacjom pozarządowym. 

Działania sektora pozarządowego w dużej mierze są zależne od kształtu relacji z administracją publiczną, w szczególności na poziomie lokalnym. Samorząd lokalny jest niewątpliwie najważniejszym punktem odniesienia do działania większości organizacji. Organizacje, nie będąc dostatecznie silne, nie są partnerem dla administracji, zamieniają się więc w petenta niezdolnego ani do zajęcia stabilnej pozycji dostarczyciela usług, ani pełnienia roli rzecznika interesów lokalnej społeczności. Jedną z form sformalizowania partnerstwa między organizacjami pozarządowymi a samorządem jest program współpracy.

Program współpracy to dokument programowy, określający zasady partnerskiej współpracy i zgodnego współdziałania samorządu z podmiotami z sektora pozarządowego w realizacji polityk publicznych. Program współpracy jest dokumentem, który określa zasady, formy oraz obszary wzajemnej współpracy samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych. Tworzony jest najczęściej przez pracowników urzędu oraz samorządowych jednostek organizacyjnych, jak również organizacji pozarządowych, które zgodnie z zasadą partnerstwa zapraszane są do pomocy w lepszym identyfikowaniu i definiowaniu problemów społecznych, jak też zgłaszaniu swoich propozycji i rozwiązań. Dzięki tej współpracy program wzbogacany jest o nowe możliwości podejmowania wspólnych działań.

W zależności od szczebla samorządowego różnią się zasady dotyczące programu współpracy. 

W przypadku administracji rządowej ma ona prawo wybrać przyjmując program współpracy roczny lub wieloletni na okres do 5 lat. Od listopada 2015 roku istnieje obowiązek uchwalania programów współpracy przez organy administracji rządowej. Obowiązek został wprowadzony nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Natomiast w przypadku samorządu terytorialnego artykuł 5a ustawy stanowi, że jednostki samorządu terytorialnego uchwalają roczny program współpracy z organizacjami.

Na niższych szczeblach program jest uchwalany przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, to jest rady miasta, gminy, powiatu, sejmiku wojewódzkiego. 

Zgodnie z przepisami ustawy o działalności pożytku i o wolontariacie, przed uchwaleniem programu musi być on konsultowany z organizacjami pozarządowymi. Sposób tych konsultacji musi być opisany w przyjmowanym przez radę dokumencie (art. 5a ust 4 pkt 10). Program musi być efektem współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi. Sformułowanie „musi być” jest tutaj znaczące, ponieważ do 2010 roku, czyli do nowelizacji wspominanej tu ustawy, występowała dobrowolność konsultacji i organy samorządu nie były zobligowane do konsultowania programu.

Program powinien być też zaopiniowany przez Radę Działalności Pożytku Publicznego działającej na odpowiednim szczeblu samorządu (czyli na przykład powiatowy program współpracy musi być zaopiniowany przez Powiatową Radę Pożytku Publicznego).

Zgodnie z przepisami ustawy roczny program współpracy powinien być uchwalony do 30 listopada roku poprzedzającego okres obowiązywania programu (art. 5a ust.1). Oznacza to, że prace nad programem należy zaplanować tak, aby korespondował on z pracami nad budżetem samorządu. Program powinien stanowić wytyczną przy opracowywaniu budżetu, a nawet zawierać konkretne kwoty, które dany samorząd chce w następnym roku przeznaczyć na realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe.

Ustawa przewiduje także co program powinien zawierać. W rocznym programie współpracy muszą się znaleźć następujące elementy (art. 5a ust 4.):

• cel główny i cele szczegółowe,
• zasady współpracy,
• zakres przedmiotowy,
• formy współpracy,
• priorytetowe zadania publiczne,
• okres realizacji programu,
• sposób realizacji programu,
• wysokość środków planowanych na realizację programu,
• sposób oceny realizacji programu,
• informację o sposobie tworzenia programu oraz o przebiegu konsultacji,
• tryb powoływania i zasady działania komisji konkursowych do opiniowania ofert w otwartych konkursach ofert.

Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi odbywa się na zasadach: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa,  efektywności, uczciwej konkurencji oraz jawności.

1. Zasada pomocniczości jest zasadą o charakterze ustrojowym. Wskazuje podział zadań między sektorem publicznym a obywatelskim, ukierunkowanych na umacnianie roli obywatelek i obywateli, ich wspólnot i organizacji oraz ograniczanie interwencjonizmu państwa i administracji lokalnej.

2. Zasada  suwerenności stron przejawia się w poszanowaniu autonomii organizacji pozarządowych oraz wzajemnym nieingerowaniu w sprawy wewnętrzne.

3. Zasada partnerstwa oznacza współpracę równoprawnych partnerów na warunkach określonych stosowną umową lub porozumieniem.

4. Zasada efektywności polega na dążeniu do osiągnięcia możliwie najlepszych efektów w realizacji  zadań publicznych.

5. Zasada uczciwej konkurencji i jawności zakłada kształtowanie przejrzystych zasad współpracy opartych na równych, jawnych kryteriach wspierania organizacji pozarządowych.

Na czym polega współpraca z organizacjami pozarządowymi? Jakie są zasady współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi? Jakie są jej formy? Chcesz dowiedzieć się więcej? Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na doradztwo już dziś!

Źródło: www.poradnik.ngo.pl, www.umwd.dolnyslask.pl, www.repozytorium.uwb.edu.pl
Foto: www.pexels.com