Głosowanie ludowe czyli referendum

Referendum to forma głosowania o charakterze powszechnym, która jest przejawem demokracji bezpośredniej. Najbliższe referendum ogólnokrajowe odbędzie się już 15 października, podczas którego Polacy będą pytani o cztery kwestie. Kilkadziesiąt organizacji pozarządowych zajęło stanowisko w tej sprawie.

Najpierw kilka informacji o samym referendum, które jest formą wypowiadania się przez osoby uprawnione i ma charakter powszechny.
W czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania odpowiedzi pozytywnej „Tak” lub negatywnej „Nie” na postawione pytania albo na wyborze pomiędzy zaproponowanymi wariantami rozwiązań.
Wyróżnia się referendum krajowe, lokalne i konstytucyjne.

Referendum ogólnokrajowe

W referendum o znaczeniu ogólnokrajowym  mogą wziąć udział obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, nie są pozbawieni praw publicznych lub praw wyborczych oraz nie są ubezwłasnowolnieni.
Oprócz powszechnego charakteru głosowania, cechą referendum jest to, że głosujący biorą w nim udział na zasadzie równości. Oznacza to, że żadna z osób głosujących nie może oddać więcej niż jednego głosu. Oprócz tego panuje zasada tajności, która gwarantuje indywidualne wyrażenie swojej woli przez każdego uprawnionego.

Konstytucja i ustawa o referendum ogólnokrajowym wyróżniają trzy rodzaje referendum ogólnokrajowego:

• referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa,
• referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, na podstawie której RP przekazuje organizacji narodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach,
• referendum w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP.

Dwie ostatnie mają charakter skonkretyzowany, gdyż dotyczą uchwalonej już przez Sejm i Senat ustawy oraz umowy międzynarodowej zawartej przez Radę Ministrów na ratyfikację, na którą obywatele mają wyrazić zgodę.

Natomiast przedmiotem referendum o szczególnym znaczeniu dla państwa mogą stać się sprawy jedynie o charakterze ogólnym, które nie zastępują działań właściwych organów państwowych, lecz konkretyzują późniejszą treść rozwiązań podejmowanych przez odpowiednie organy. Dlatego przedmiotem tego głosowania nie może być jakakolwiek kwestia już wcześniej uregulowana.
Polska Konstytucja nie przewiduje instytucji referendum obligatoryjnego.

Zgodnie z Konstytucją RP referendum fakultatywne może zarządzić:

1. Sejm RP bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów;
2. Prezydent za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Aby referendum ogólnokrajowe było wiążące potrzebne jest uzyskanie frekwencji powyżej 50%. Jeśli frekwencja jest niższa, wynik referendum ma charakter jedynie opiniodawczy. 

Pierwsze referendum w III Rzeczypospolitej zostało przeprowadzone 18 lutego 1996 roku i dotyczyło powszechnego uwłaszczenia obywateli.

Najbliższe referendum odbędzie się natomiast 15 października. 17 sierpnia tego roku Sejm przegłosował uchwałę w sprawie organizacji referendum ogólnokrajowego w dniu wyborów parlamentarnych. Początkowo miało ono dotyczyć jedynie kwestii obowiązkowej relokacji migrantów w ramach państw Unii Europejskiej. Jednak ostatecznie Polacy będą odpowiadać w sumie na cztery pytania: 

1.”Czy popierasz wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym, prowadzącą do utraty kontroli Polek i Polaków nad strategicznymi sektorami gospodarki?”

2.”Czy popierasz podniesienie wieku emerytalnego, w tym przywrócenie podwyższonego do 67 lat wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn?”

3.”Czy popierasz likwidację bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi?”

4.”Czy popierasz przyjęcie tysięcy nielegalnych imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki, zgodnie z przymusowym mechanizmem relokacji narzucanym przez biurokrację europejską?”

Sprzeciw organizacji pozarządowych w sprawie referendum

Ponad 40 organizacji pozarządowych wydało wspólne stanowisko w sprawie referendum, które ma się odbyć w dniu wyborów parlamentarnych. Według organizacji pozarządowych, organizacja referendum ogólnokrajowego w dniu wyborów parlamentarnych wpływa negatywnie na transparentność procesu wyborczego i uczciwość kampanii wyborczej.

 „Partia rządząca dysponuje niewspółmiernie wysokimi środkami na kampanię, w praktyce niemożliwe będzie rozgraniczenie wydatków ponoszonych na kampanię wyborczą i kampanię referendalną. Równolegle prowadzenie kampanii wyborczej i kampanii referendalnej może prowadzić do nadużyć oraz wpłynąć na realizację zasady równości w procesie wyborczym.” – czytamy w stanowisku podpisanym m. in.  przez Helsińską Fundację Praw Człowieka, Amnesty International, Sieć Obywatelską Watchdog Polska oraz Komitet Obrony Demokracji.

Referendum lokalne

Instytucja referendum lokalnego również została ustanowiona w Konstytucji i jest szczegółowo uregulowana w ustawie z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym. Referendum lokalne to nic innego jak prawo mieszkańców danego obszaru do samostanowienia w sprawach dotyczących lokalnych wspólnot.

Referendum lokalne może zostać zorganizowane na terenie gminy, powiatu bądź województwa i może ono dotyczyć:

• odwołania organu stanowiącego (np. rady gminy) danej jednostki organizacyjnej (np. gminy);
• sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej organizującej referendum wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki;
• innych, istotnych spraw dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę.

Ponadto, (tylko) na poziomie referendum gminnego możliwe jest poddanie pod głosowanie kwestii:

• odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta);
• samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.

W referendum lokalnym mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki.

Referendum lokalne organizowane jest z inicjatywy organu stanowiącego lub na wniosek mieszkańców uprawnionych do głosowania w liczbie: 10% mieszkańców gminy albo powiatu, 5% mieszkańców województwa.

Ważność referendum lokalnego uzależniona jest od frekwencji – otóż referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wyjątek stanowi głosowanie w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich (np. rada gminy, burmistrz) – tego rodzaju referendum jest ważne gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Kto może głosować w referendum? Jakie są zasady głosowania w referendum? Kiedy głos w referendum jest nieważny? Chcesz dowiedzieć się więcej? Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na doradztwo już dziś!

Źródło: www.wiadomosci.radiozet.pl, www.infor.pl
Foto: www.pexels.com