Strategia działania w organizacjach pozarządowych

Strategia to koncepcja funkcjonowania organizacji w dłuższym okresie. Zawiera główne cele, sposoby działania i reguły zachowania się, związane z odległym horyzontem czasowym zarówno z punktu widzenia okresu potrzebnego do wykonania tych czynności, jak i do wystąpienia ich efektów. Stworzenie przez organizację pozarządową strategii pozwala realizować jej misję. 

Zdaniem Aleksandra Radwana, autora publikacji Plan i strategia w organizacjach pozarządowych, skuteczna strategia jest jednym z czynników sukcesu i trwałości organizacji, dlatego tak ważna jest koncentracja na myśleniu strategicznym w codziennych działaniach organizacji pozarządowej. Definicje, przedstawione przez Johnsona, Scholesa i Whittingtona określają strategię jako:

• wyznaczenie długofalowego kierunku, w jakim zmierza organizacja,
• plan działań określający długofalowy kierunek i zakres działalności organizacji, osiągającej, dzięki swojej konfiguracji zasobów i kompetencji, przewagę w zmieniającym się otoczeniu w celu spełnienia oczekiwań interesariuszy.

W ogólnym rozumieniu strategia jest szeregiem działań, podejmowanych przez organizację, dotyczących zarówno ludzi, którzy ją tworzą, z uwzględnieniem ich unikalnych kompetencji i pomysłów, zasobów finansowych oraz źródeł pozyskiwania tych zasobów, a także otoczenia, do którego organizacja potrafi dostosować i zaadresować swoje działania. Dopasowanie czynności dotyczy również wnętrza organizacji, a dokładnie czynności, jakie są wykonywane, jaki wpływ mają na siebie i czy wzmacniają się wzajemnie

Rodzaje strategii dla organizacji pozarządowych

E. Bogacz-Wojtanowska wyróżnia trzy główne rodzaje strategii organizacji pozarządowych, do których należą:

• strategia współpracy,
• strategia dywersyfikacji (zasobów, przedsięwzięć),
• strategia budowania kontaktów.

Strategia współpracy polega na porozumieniach z innymi podmiotami, zarówno publicznymi, jak i prywatnymi. Jest przydatna podczas realizacji większych projektów, wymagających zaangażowania sporych zasobów organizacyjnych. Dzięki współpracy, tak jak w przypadku konsorcjów prywatnych, mogą tworzyć się konsorcja organizacji pozarządowych, minimalizując tym samym ryzyko związane z wielkimi przedsięwzięciami.

Strategia dywersyfikacji oparta jest przede wszystkim na zróżnicowaniu i polega na podejmowaniu wielu inicjatyw, wpisujących się w szerokim kontekście w misję organizacji. Takie podejście do strategii przynosi poczucie bezpieczeństwa, gdyby jedna z obranych przez organizacji ścieżek nie przyniosła spodziewanych rezultatów.

Strategia budowania kontaktów to utrzymywanie przyjacielskich i zdrowych relacji zarówno z sektorem publicznym, jak i prywatnym, które nie zagrażają zbyt dużym sformalizowaniem i uzależnieniem od środków i działań publicznych (governmentalizacja) i prywatnych sponsorów (komercjalizacja).

Kolejną strategią wymienianą w literaturze jest strategia konkurencji.

Według Philipa Kotlera istnieje pięć strategii konkurencji

– strategia lidera polega na postawieniu przed sobą ambitnego celu skupiającego wszystkie zamierzenia i działania przedsiębiorstwa, które równocześnie zapewnią zwiększenie udziału w rynku jak i ochronę przed pretendentami;

– strategia pretendenta opiera się na pragnieniu zająć drugą pozycję po liderze  albo na ataku lidera oraz innych pretendentów;

– strategia naśladowcy bazuje się na wykorzystaniu pomysłów i doświadczeniu lidera;

– strategia niszy polega na wyborze i obsłudze małego rynku, zwanego niszą;

– alianse strategiczne wynika z zawierania w celu odniesienia obopólnych korzyści.

Jaką strategię konkurencji najłatwiej wdrożyć w organizacji pozarządowej?

Strategia niszowa:
Warto zwrócić uwagę na strategię niszy, bo ona jest najczęściej używana przez organizacje pozarządowe. Strategia ta polega na odnalezieniu niszy, czyli małego rynku, i jej wypełnieniu. Prowadza się do wykrywania lub wykreowania, a następnie zaspokojenia potrzeb konkretnej grupy odbiorców.

Strategia naśladowcy:
Drugą strategią, najczęściej stosowanej przez organizacji pozarządowe, jest strategia naśladowcy. Bazuje ona na naśladowaniu działań liderów. Jednak naśladowanie nie oznacza kopiowania ślepego, raczej twórczego, kiedy to pomysły liderów są przetwarzane.

Istnieją cztery rodzaje strategii naśladowcy:

– fałszerze — kopiują produkt i jego opakowania i potem „fałszywki” sprzedają w szarej strefie;

– twórcy klonów — kopiują produkt, nazwę i opakowanie tylko z niewielkimi zmianami;

– imitatorzy – w selektywny sposób naśladują lidera, zachowując przy tym wyraźnie zróżnicowanie w pozostałych obszarach;

– usprawniacze — udoskonalają lub przystosowują do swoich uwarunkowań rozwiązania lidera.

Korzyści z planowania strategicznego

• Zwiększenie szans na osiągnięcie zamierzonych efektów.
• Możliwość wypracowania metod i narzędzi pełniejszego realizowania celów statutowych.
• Zwiększenie szans na osiągnięcie celów, dla których organizacja została powołana.
• Precyzyjniejsze dostosowanie aktywności do potrzeb odbiorców/klientów.
• Rozwój działalności gospodarczej.
• Zwiększenie możliwości pozyskania partnerów.
• Zwiększenie możliwości pozyskania dofinansowania na planowane działania.
• Optymalizacja wykorzystania zasobów (czas, materiały, budynki itd.).
• Wzmocnienie stabilności finansowej.
• Minimalizacja/ograniczenie ryzyka.
• Zwiększenie wpływu zespołu na działalność organizacji.
• Zwiększenie zaangażowania zespołu w działalność organizacji.
• Odciążenie lidera poprzez delegowanie i podział zadań.
• Usprawnienie funkcjonowania organizacji.

Zagrożenia w realizacji strategii i długofalowych planów

Zagrożenia i trudności są związane z finansowaniem działań organizacji: niestałym wsparciem otrzymywanym przez darczyńców oraz krótkim czasem trwania projektów realizowanych przez organizacje. Te czynniki wpływają na to, że wśród organizacji występują obawy i trudności w tworzeniu długofalowych inicjatyw i planów. Często działania organizacji wyznaczane są od projektu do projektu, co jest też pewnym specyficznym planem na przetrwanie.

Według badań wiele organizacji rozszerza spektrum swoich działań, biorąc pod uwagę możliwości i źródła pozyskiwania pieniędzy poprzez realizację określonych projektów. Dla zwiększenia bezpieczeństwa finansowego organizacje mogą tworzyć kapitał żelazny, który jest narzędziem gwarantującym długoterminowe i stabilne źródło finansowania celów statutowych organizacji pozarządowych a w szerszej perspektywie jest gwarantem finansowania celów strategicznych.

Często organizacje pozarządowe nie mają długofalowych planów, gdyż stworzenie strategii wiąże się dla nich z dokumentem wymagającym sporego nakładu pracy, który prowadzi do formalizacji działań.

Chcesz opracować strategię dla swojej organizacji? Nie wiesz co powinno zostać zawarte w strategii? Nie wiesz od czego zacząć przygotowywanie strategii dla swojej organizacji? Umów się na bezpłatne spotkanie z jednym z naszych doradców. Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na doradztwo już dziś!

Źródło: Plan i strategia w organizacjach pozarządowych, Aleksander Radwan, 2016;
www.poradnik.ngo.pl, www.publicystyka.ngo.pl.
Foto: www.pexels.com