Zasady współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego

Władze administracji publicznej powinny współpracować z organizacjami pozarządowymi – co do tego nie ma wątpliwości. Jakie zasady tej współpracy udało się wypracować? Gdzie są one zapisane i na czym polegają?

Mowa o współpracy NGO z JST jest już w preambule do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, gdzie znajduje się sformułowanie o współdziałaniu władz i dialogu społecznym zgodnie z zasadą pomocniczości umacniającą uprawnienia obywateli i ich wspólnot. Formy współpracy NGO z administracją publiczną określone są także w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, gdzie w artykule 5. zapisane jest:

1. Wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności przez organy administracji publicznej i organizacje – oznacza to, że nie tylko administracja ma obowiązek przekazywania informacji organizacjom pozarządowym, ale przepływ informacji powinien następować również w drugą stronę. Ustawa nie określa w jaki sposób ma odbywać się wzajemne informowanie i w zależności od potrzeb i samorządu wykształciły się różne praktyki. Elementem informacji może być strona internetowa, komórka organizacyjna w samorządzie odpowiedzialna za kontakty z NGO czy Rady Działalności Pożytku Publicznego.
2. Konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji – oznacza to, że organy administracji, przygotowując akty prawne, powinny konsultować je ze środowiskiem organizacji pozarządowych, jeśli zakres tych aktów dotyczy sfery działalności statutowej organizacji. Szczególnie ważne jest konsultowanie z organizacjami rocznych i wieloletnich programów współpracy.
3. Konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery pożytku publicznego z radami pożytku publicznego.
4. Tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, składających się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje powołanie:
   🔸Rady Działalności Pożytku Publicznego (organ opiniodawczo-doradczy Przewodniczącego do spraw Pożytku Publicznego) (art. 35. ust. 1);
   🔸wojewódzkich rad działalności pożytku publicznego przy marszałkach województw (art. 41a. ust.1);
   🔸powiatowych rad działalności pożytku publicznego przy zarządach powiatów (art. 41e ust. 2);
   🔸gminnych rad działalności pożytku publicznego przy wójtach (burmistrzach, prezydentach) (art. 41e ust. 2).
   

Artykuł 5. wprowadzonej w 2003 r. ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie stanowi, iż organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi wymienionymi w ustawie podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego (w tym z podmiotami kościelnymi i wyznaniowymi).
Współpraca ta opiera się na zasadach pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności.

Zasada pomocniczości (subsydiarności) – zakłada, że każda władza jest służebna wobec obywateli i nie powinna ingerować w życie społeczne, o ile nie jest to uzasadnione określonymi warunkami i okolicznościami. Z tego wynika, że lokalne problemy powinny być rozwiązywane u samego źródła. Jeśli sami obywatele (rodzina, sąsiedztwo, wspólnota lokalna) mają potencjał do poradzenia sobie z nimi, to lokalna władza powinna pozostawić im pole do działania. W rezultacie samorząd powinien przekazywać realizację zadań wraz z niezbędnymi zasobami organizacjom pozarządowym, pod warunkiem, że są one w stanie te zadania zrealizować zgodnie z ustalonym standardem.
Zasada suwerenności wskazuje, że partnerzy współpracy zachowują niezależność we wzajemnych relacjach. Zapewnia się więc im prawo do opinii krytycznych w ramach wzajemnej, konstruktywnej wymiany opinii. Konstruktywna krytyka nie powinna jednak ograniczać ich wzajemnej współpracy.
Zasada partnerstwa zakłada współdziałanie suwerennych partnerów na rzecz istotnych celów, uznanych za kluczowe dla dobrostanu obywateli i rozwoju lokalnej społeczności. Obie strony podejmują wspólne wysiłki w przekonaniu, że dzięki łączeniu kompetencji i zasobów osiągną lepsze rezultaty.
Zasada efektywności wymaga od partnerów współpracy stałego podnoszenia potencjału dla sprawnego realizowania zadań publicznych. Zadania te powinny być one wykonywane w oparciu o reguły gospodarności (czyli oszczędnie), szanowania publicznych zasobów oraz tworzenia maksymalnej wartości za określone nakłady. Z zasadą efektywności związana jest zasada standaryzacji rozumiana jako wspólne i zorganizowane określenie wszystkich ważnych wymiarów i parametrów danego zadania (usługi) wraz z zaangażowanymi w realizację podmiotami.
Zasada uczciwej konkurencji zakłada, wszystkie organizacje pozarządowe powinny mieć równy dostęp do możliwości współpracy. Oznacza to równe szanse odpowiednio przygotowanych podmiotów w rywalizacji o możliwość wykonywania zadań publicznych. Dzięki równym szansom „na stracie” można znaleźć najbardziej efektywnego realizatora zadań publicznych.
Zasada jawności zakłada, że partnerzy współpracy udostępniają sobie wzajemnie, w adekwatnych dla określonych zadań formach, pełną i prawdziwą informację na temat obszarów swojego działania. Informacje te są istotne z punktu widzenia budowania zaufania i wysokiej jakości partnerstwa. Obok sześciu zasad podstawowych, często wymienia się także zasadę równości szans, jedną z kluczowych zasad związanych z porządkiem demokratycznym 21.
Zasada równości szans jest dodatkową zasadą, która wychodzi z założenia, że niestety, w codziennej rzeczywistości spotykamy się nierównościami społecznymi i dyskryminacją. Mimo tego, we współpracy nie tworzy się hierarchii ważności między grupami mniejszościowymi i dyskryminowanymi ani nie różnicuje przesłanek nierównego traktowania.

Kolejnym ważnym aspektem jest to, że ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek tworzenia programów współpracy z organizacjami pozarządowymi. Minimalny zakres, który powinien zawierać program współpracy określono w ustawie (art. 5a ust 4). Przepisy wymagają by program przed uchwaleniem był konsultowany z organizacjami pozarządowymi, jednakże dobrą praktyka jest wypracowanie zasady tworzenia programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi i włączania organizacji już na etapie opracowywania programu tejże współpracy.

Jeśli chcesz być na bieżąco – zapisz się do naszego Newslettera!

Źródło: www.poradnik.ngo.pl; www.iwop.pl; Współpraca organizacji pozarządowych (NGO) z administracją publiczną – strategia i zasady, mgr Maria Janina Broniewska, Uniwersytet Łódzki.
Foto: www.pexels.com