Jak założyć organizację pozarządową

Chcąc rozpocząć swoją działalność społeczną i założyć organizację pozarządową, na początek trzeba się zastanowić, którą formę prawną najlepiej wybrać. Najpopularniejsze to stowarzyszenia i fundacje. Ale jest jeszcze wiele innych form organizacji. Od czego należy zacząć chcąc założyć organizację pozarządową?

Stowarzyszenia i fundacje to najczęściej wybierana forma zakładanych organizacji pozarządowych. Oprócz nich istnieją jeszcze inne formy tj. kluby sportowe, koła rolnicze i koła gospodyń wiejskich, nieformalne grupy czy organizacje kościelne.

Do sektora organizacji pozarządowych zalicza się także partie polityczne, związki zawodowe, organizacje pracodawców, samorządy zawodowe (nie mogą one jednak uzyskiwać statusu organizacji pożytku publicznego oraz pozyskiwać dotacji).

Definicję organizacji pozarządowej określa ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, w której czytamy: „organizacjami pozarządowymi są: 1. niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, 2. niedziałające w celu osiągnięcia zysku – osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust.4” (art. 3 ust.2).

Nie da się jednoznacznie powiedzieć, która forma jest najlepsza. Podejmując decyzję warto wziąć pod uwagę przede wszystkim intencje i motywy, a także potrzeby oraz zasoby jakimi dysponujemy. Najbardziej typowe i najpopularniejsze formy prawne to stowarzyszenia i fundacje.  

Jak założyć stowarzyszenie

Działanie stowarzyszeń zwykłych reguluje ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach. Stowarzyszenie jest zakładane na zebraniu założycielskim przez co najmniej 7 osób, które stają się członkami założycielami stowarzyszenia.

Zanim podejmiecie decyzję o założeniu należy zastanowić się, jakie cele Wam przyświecają i jakimi metodami będziecie je realizować. Od tego zależy bowiem wybór formy stowarzyszenia. Wyróżnia się bowiem dwa typy stowarzyszeń:

• stowarzyszenia rejestrowe,
• stowarzyszenia zwykłe.

Stowarzyszenie zwykłe 

Stowarzyszenie zwykłe to uproszczona forma stowarzyszenia. Dzięki prostym zasadom tworzenia i rejestracji wydaje się kuszącą alternatywą dla tych, którzy obawiają się skomplikowanych wymogów, jakie stosuje się wobec stowarzyszeń rejestrowych.

Aby powstało stowarzyszenie zwykłe potrzeba minimum 3 osób, które uchwalają regulamin działania i wybiorą spośród siebie przedstawiciela lub zarząd. Następnie składają wniosek o wpis do ewidencji stowarzyszeń zwykłych wraz z załącznikami do właściwego wydziału w starostwie powiatowym (może to być wydział spraw obywatelskich albo wydział spraw społecznych, w zależności od organizacji pracy urzędu). Jeśli starosta nie ma uwag i zastrzeżeń wobec celu powstania stowarzyszenia ani wobec złożonych dokumentów, wpisuje stowarzyszenie zwykłe do ewidencji. Ma na to 7 dni od terminu wpłynięcia dokumentów. Stowarzyszenie zwykłe nie ma osobowości prawnej jest tzw. „ułomną osobą prawną”. Może zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. 

Źródłami finansowania stowarzyszenia są m.in. składki członkowskie i  dotacje. Stowarzyszenie zwykłe nie może prowadzić działalności ekonomicznej (odpłatnej albo gospodarczej). 

Stowarzyszenie zwykłe musi też spełnić kilka wymogów formalnych. Musi mieć numery NIP i REGON, tak jak każdy inny podmiot, oraz powinno prowadzić pełną księgowość, a co za tym idzie, corocznie składać sprawozdanie do Urzędu Skarbowego (tj. sporządzać i wysyłać sprawozdania finansowe). 

Stowarzyszenie rejestrowe

Jest to stowarzyszenie zarejestrowane w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) to jedna z najczęstszych form prowadzenia działalności społecznej w Polsce. Stowarzyszenie zarejestrowane w KRS powołuje co najmniej 7 osób, które uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają zarząd lub komitet założycielski.

Statut stowarzyszenia

Najważniejszym dokumentem wewnętrznym, tzw. konstytucją stowarzyszenia jest statut – więcej dowiesz się o tym TUTAJ.

W statucie muszą się znaleźć następujące, najważniejsze informacje o stowarzyszeniu:

1. Nazwa stowarzyszenia, odróżniająca je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji
2. Siedziba i teren działania
3. Cele i sposoby ich realizacji
4. Informacje o członkach stowarzyszenia (m.in. sposób nabycia i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa, prawa i obowiązki członka)
5. Informacje o władzach (m.in. rodzaje, sposób ich wyboru, uzupełniania składu, kompetencje, tryb pracy)
6. Informacja o wynagradzaniu członków zarządu za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją (jeśli stowarzyszenie przewiduje taką możliwość)
7. Sposób podejmowania decyzji, czyli warunki ważności uchwał
8. Źródła majątku, czyli informacje o tym, skąd stowarzyszenie będzie miało pieniądze na działalność (sposób uzyskiwania środków i płacenia składek członkowskich)
9. Sposób reprezentowania stowarzyszenia, w szczególności zaciągania zobowiązań majątkowych
10. Zasady wprowadzania zmian w statucie
11. Sposób rozwiązania się stowarzyszenia

O tym, jaką formę stowarzyszenia wybrać – decydują założyciele stowarzyszenia, biorąc pod uwagę przede wszystkim to, czym i jak chcą się zajmować. 

Jak założyć fundację

Fundacja jest organizacją pozarządową powoływaną dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, wyposażoną w majątek przeznaczony na realizację tych celów, ustanawianą przez fundatora w oświadczeniu woli złożonym przed notariuszem (lub w testamencie), uzyskująca osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Istotą fundacji jest zatem istnienie majątku przeznaczonego przez fundatora na publicznie użyteczny cel. Opiekę nad majątkiem oraz odpowiedzialność za realizację celów przejmuje, po zarejestrowaniu fundacji, zarząd.

Kiedy pojawi się pomysł założenia fundacji, do jej uruchomienia należy przejść przez kilka etapów. Są to:

• Ustalenie, jakiej wysokości będzie fundusz założycielski oraz ustanowienie aktu założycielskiego;
• Określenie celu statutowego fundacji;
• Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym. 

Akt założycielski (fundacyjny) jest oświadczeniem woli fundatora i zmierza do ustanowienia fundacji, jej celu oraz majątku służącego do realizacji określonego celu. Według ustawy musi być on sporządzony w formie aktu notarialnego. W obecności notariusza fundator wyraża wolę powołania fundacji, którą urzędnik spisuje w formie aktu notarialnego. 

Oświadczenie woli o powołaniu fundacji powinno zawierać: cel powstania fundacji wraz z majątkiem przeznaczonym na jego realizację. Dodatkowo fundator może wskazać ministra, który będzie nadzorował jej prowadzenie. Ważne jednak aby zakres jego działania odpowiadał celom realizowanym przez fundację. 

Statut fundacji powinien zawierać nazwę i jej siedzibę, a także określać majątek. Chodzi o dokładne określenie składniku majątku oraz jego wartości. W statucie konieczne jest również wskazanie celów fundacji oraz sposobów ich realizacji. W dokumencie tym obowiązkowo muszą znaleźć się także informacje o władzach fundacji oraz sposobie reprezentowania jej interesów i zaciągania zobowiązań majątkowych. 

Wniosek do KRS składa się z kilku części i załączników. W celu założenia fundacji konieczne jest złożenie wniosku KRS-W20, w którym dokonuje się zgłoszenia fundacji, dodatkowo na druku KRS-WK należy dokonać zgłoszenia członków zarządu i organu nadzorczego. Kiedy fundacja chce działać wraz z działalnością gospodarczą, konieczne jest wypełnienie formularza KRS-WM. Dodatkowo wraz z wyżej wymienionymi formularzami koniecznie jest dołączenie aktu notarialnego o utworzeniu fundacji, statutu fundacji podpisanego przez fundatora, uchwały o ustanowieniu władz fundacji oraz przedstawienie dowodów dokonania opłat za wniosek o wpis do rejestru KRS. 

Podczas zakładania fundacji konieczne jest również złożenie NIP-8 do organu podatkowego o działalności podmiotu. 

Masz pomysł na działanie? Chcesz założyć organizację pozarządową? A może działasz w organizacji pozarządowej i potrzebujesz wsparcia? Chcesz wiedzieć więcej o tym jak działają organizacje pozarządowe? Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na bezpłatne doradztwo już dziś!

Źródło: www.infor.pl, www.umwd.dolnyslask.pl, www.poradnik.ngo.pl, www.inewi.pl
Foto: www.pexels.com