Zatrudnianie członków zarządu w organizacjach pozarządowych

Organizacje pozarządowe mogą zatrudniać pracowników. Umowy z nimi najczęściej podpisują przedstawiciele zarządu. Ale organizacje mogę także zatrudniać członków zarządu – co w takiej sytuacji?

Zanim przejdziemy do zatrudniania w organizacjach pozarządowych musimy zacząć od zarządzania w organizacjach przez różne organy. Sposób podejmowania decyzji oraz kompetencje poszczególnych organów zależą od formy prawnej w jakiej organizacja pozarządowa jest zorganizowana (czyli od tego, czy jest to stowarzyszenie, fundacja, czy np. spółdzielnia) oraz od treści statutów poszczególnych organizacji.

W stowarzyszeniach i fundacjach jest różnie. Stowarzyszenie zarejestrowane w KRS ma aż trzy organy: walne, zarząd i komisję. Fundacja może mieć tylko zarząd, ale też nie zaistnieje bez fundatora. Stowarzyszeniu zwykłemu wystarczy przedstawiciel – jedna osoba. A władzom w organizacji pożytku publicznego stawia się jeszcze dodatkowe wymagania. 

W większości NGO-sów kluczowym organem będzie jednak zarząd. To do niego w praktyce należy najwięcej decyzji, zarówno tych podejmowanych na co dzień, jak i tych bardziej strategicznych i długofalowych. To właśnie na zarząd będą patrzeć partnerzy organizacji, darczyńcy, samorząd udzielający dotacji, wreszcie urząd skarbowy. Brak zarządu oznaczać będzie dla NGO poważny kłopot.

Zatrudnienie członków zarządu w fundacji

W ustawie o fundacjach nie ma przepisu, który by zabraniał podpisywania umowy o pracę z członkami zarządu, ale nie ma też przepisu, który normuje taką sytuację. Jednak dominujące orzecznictwo sądowe stanowi, że nie można zawierać umów z samym sobą. Aby uniknąć unieważnienia takiej umowy wymienia się  rekomendowane sposoby zawierania umów z członkami zarządu:

1.Umowę z członkiem zarządu fundacji podpisuje w imieniu fundacji członek organu kontroli wewnętrznej (jest to wzorowane na przepisach prawa o stowarzyszeniach). Muszą być spełnione dwa warunki: fundacja musi posiadać organ kontroli wewnętrznej oraz statut  musi regulować zawieranie umów z członkami fundacji.

2. Umowy w imieniu fundacji zawierane są przez fundatora – możliwe do zastosowania kiedy fundator nie jest członkiem zarządu. Ten sposób musi być również przewidziany w statucie.

3. Umowy z imieniu fundacji podpisuje inny członek zarządu fundacji. Aby ten sposób był możliwy do zastosowania – zarząd musi być więcej niż jednoosobowy.

Zatrudnianie członków zarządu w stowarzyszeniach

Od 20 maja 2016 r. obowiązują nowe przepisy dotyczące zatrudniania i wynagradzania członków zarządu stowarzyszeń. Wcześniej istniały wątpliwości czy członkowie stowarzyszenia mogą w ogóle być przez nie zatrudnieni, a w szczególności czy członkowie zarządu mogą pobierać wynagrodzenie za pełnienie funkcji we władzach. Wynikało to z ogólnej zasady, że stowarzyszenie opiera działalność na pracy społecznej swoich członków. W konsekwencji, zdarzały się przypadki odmowy rejestracji stowarzyszeń, których statuty przewidywały możliwość zatrudniania swoich członków. 

Obecnie przepisy stanowią jednoznacznie, że stowarzyszenie może zatrudniać swoich członków do prowadzenia swoich spraw, a członkowie zarządu mogą otrzymywać wynagrodzenie za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją.

Artykuł 11 ust. 4 ustawy reguluje to w następujący sposób: W umowach między stowarzyszeniem a członkiem zarządu oraz w sporach z nim stowarzyszenie reprezentuje członek organu kontroli wewnętrznej wskazany w uchwale tego organu lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zebrania członków (zebrania delegatów). Należy tutaj dodać, że pełnomocnikiem może być dowolna osoba wybrana do tego celu przez walne zebranie. 

Oczywiście wynagrodzenie dla członków zarządu jest możliwe jedynie gdy statut stowarzyszenia przewiduje taką sytuację i zawiera odpowiednie postanowienia w tym zakresie.

Formy zatrudnienia

• Umowa o pracę
• Umowa cywilnoprawna
• Kontrakt menadżerski

Umowa z członkiem zarządu zawiera zakres jego dodatkowych obowiązków, praw i zadań oraz jego czas pracy.

Zatrudnienie na umowę o pracę – wiąże się z obowiązkiem przestrzegania wszystkich norm ochronnych wynikających z prawa pracy. Oznacza to, że pracownikom należy zagwarantować płatne urlopy wypoczynkowe, minimalne okresy odpoczynku dobowego i tygodniowego, należności z tytułu podróży służbowych, obowiązkowe badania lekarskie i szkolenia BHP.

Zatrudnienie na umowę cywilnoprawną – strony mogą swobodnie ustalić zasady współpracy, np. zakres zadań, godziny pracy, płatną przerwę w wykonywaniu obowiązków (urlop) czy zasady odpowiedzialności stron i rozwiązania umowy. Dla organizacji takie zatrudnienie jest bardziej elastyczne niż stosunek pracy, ale jednocześnie zapewnia członkom zarządu niższy poziom ochrony.

Kontrakt menedżerski – jest to bardzo popularna forma wynagradzania członków zarządów w spółkach, a zwłaszcza tych większych, informacje o kontrakcie można z łatwością znaleźć na stronach poświęconych przedsiębiorcom. 

Kontrakt menedżerski to umowa cywilnoprawna podlegające Kodeksowi cywilnemu, a nie Kodeksowi pracy. Jest to najważniejsza różnica. Samo podpisanie z członkiem zarządu kontraktu nie pociąga za sobą większości z obowiązków wynikających z prawa pracy, czyli jego funkcjonowanie jest znacznie mniej sformalizowane. W stosunku do umowy o pracę pozycja menedżera jest znacznie słabsza (urlopy, nadgodziny, okres wypowiedzenia itd.), z drugiej strony jest trochę mniej formalności i można uregulować umowę jak chcemy. Kontrakt jest więc przede wszystkim dla organizacji, których zarządy mają pewną pozycję (fundatorzy, liderzy, pełniący funkcję od wielu kadencji) i jest spory poziom zaufania pomiędzy działającymi osobami.

Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, a także na podstawie kontraktu menedżerskiego wiąże się z koniecznością zarejestrowania członka zarządu w ZUS oraz opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od należnego wynagrodzenia. 

Zmiany tzw. Polskiego Ładu wprowadziły znaczące obciążenie wynagradzania członków zarządu na podstawie powołania poprzez obciążenie tego wynagrodzenia składką zdrowotną (w wysokości 9% podstawy wymiaru składki). Wszystkie osoby zatrudnione na podstawie powołania zostały dopisane do katalogu osób objętych obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (art. 66 ust 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Przepis dotyczy więc członków zarządu stowarzyszeń, fundacji i spółek not for profit. Zmiany obowiązują od 1 stycznia 2022 r.

Twoja organizacja chce zatrudnić członka zarządu? Nie wiesz jakie się z tym wiążą obowiązki? Jakich formalności należy dopełnić? Co w przypadku gdy zarząd jest jednoosobowy? Nasi doradcy pomogą. Umów się na bezpłatne spotkanie z jednym z naszych doradców. Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na doradztwo już dziś!

Źródło: www.prawowngo.pl, www.publicystyka.ngo.pl, www.poradnik.ngo.pl;
Foto: www.pexels.com