Prawa wyborcze kobiet w Polsce

105 lat temu Polki otrzymały równe z mężczyznami prawa wyborcze. Mimo, że w ciągu tych stu lat pozycja kobiet bardzo się wzmocniła to jednak w obszarze równouprawnienia i parytetów wciąż jest jeszcze wiele do zrobienia.

28 listopada 1918 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski podpisał dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego. Pierwsze głosowanie w wolnej Polsce ustanowił na styczeń 1919 roku. 

26 stycznia 1919 roku kobiety po raz pierwszy udały się do urn wyborczych, jako pełnoprawne obywatelki II Rzeczypospolitej. Zaledwie kilkanaście dni później pierwsze parlamentarzystki przekroczyły progi budynku dawnego Instytutu Aleksandryjsko-Maryjskiego dla Panien przy ul. Wiejskiej w Warszawie. Tam odbyło się posiedzenie, podczas którego, po raz pierwszy w historii Polski, w ławach poselskich zasiadły kobiety. Były to: Gabriela Balicka, Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska, Maria Moczydłowska, Zofia Moraczewska, Anna Piasecka, Zofia Sokolnicka oraz Franciszka Wilczkowiakowa.

Reprezentowały niemal wszystkie partie polityczne. Zasiadały w komisjach: konstytucyjnej, oświatowej, opieki społecznej, zajmując się sprawami zaniedbywanymi przez mężczyzn. 

Udało im się zmienić przepisy prawa cywilnego związane z prawami kobiet, ochroną kobiet i młodocianych, zwalczaniem handlu kobietami i dziećmi. Wydały nowoczesną, na tamte czasy, ustawę o opiece społecznej, a projekt ustawy o sprzedaży i wyrobie spirytusu i napojów alkoholowych stał się wzorem dla wielu państw europejskich. 

W ówczesnej Europie nie było to oczywiste. Polki otrzymały bierne i czynne prawo wyborcze jako jedne z pierwszych na świecie – przed Amerykankami, Francuzkami, Włoszkami czy Hiszpankami, co postawiło nasz kraj w szeregu najbardziej demokratycznych i nowoczesnych państw regionu.

Łącznie w okresie II RP 46 kobiet zostało posłankami, a 22 senatorkami. Pierwszą kobietą, która zabrała głos w polskim Sejmie była Moczydłowska.

Jednakże żadna z posłanek nie została marszałkiem lub wicemarszałkiem Sejmu. Podobnie w składzie pierwszego rządu w II RP, którym kierował Moraczewski, nie znalazła się żadna kobieta. Warto dodać, że Moczydłowska została sekretarzem Klubu Narodowego Zjednoczenia Ludowego, a Kosmowska weszła w skład Sekretariatu Klubu PSL „Wyzwolenie”. Inne kobiety nie pełniły dodatkowych funkcji w parlamencie. Wyjątkiem był „rząd lubelski” Daszyńskiego, w którym funkcję wiceministra oświaty pełniła Irena Kosmowska.

Pierwszą kobietą ministrem w historii Polski została Zofia Wasilkowska w 1956 roku, gdy otrzymała nominację na funkcję ministra sprawiedliwości. Natomiast pierwszym premierem w historii Polski w 1992 roku została Hanna Suchocka.

W styczniu 2011 roku weszła w życie ustawa kwotowa. Przyjęcie ustawy kwotowej nastąpiło w wyniku aktywności ruchu obywatelskiego Kongresu Kobiet. Wprowadzenie do ordynacji wyborczej parytetów płci na listach wyborczych, czyli zagwarantowanie kandydatkom i kandydatom 50% udziału na listach wyborczych, było najważniejszym postulatem I Kongresu Kobiet w 2009 roku. Powstał obywatelski projekt ustawy (wówczas nazywanej ustawą parytetową), który został złożony w Sejmie 21 grudnia 2009 roku wraz z podpisami ponad 150 tys. osób.

Pierwsze czytanie projektu odbyło się 18 lutego 2010 roku. Wystąpienie z poparciem inicjatywy ustawodawczej wygłosiła Izabela Jaruga-Nowacka. Projekt ustawy trafił do Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia niektórych projektów ustaw z zakresu prawa wyborczego (NOW), a następnie do podkomisji. W toku prac parlamentarnych nad obywatelskim projektem zmniejszono gwarantowany udział kobiet i mężczyzn na listach wyborczych z 50% do 35%.

Głosowanie ustawy w Sejmie odbyło się 3 grudnia 2010 roku. Głosowało 404 posłów – za przyjęciem ustawy 241 posłów, przeciw 154, a 9 wstrzymało się od głosu. Głosowanie ustawy w Senacie odbyło się 18 grudnia 2010 roku. Głosowało 90 senatorów – 54 za, 36 przeciw ustawie kwotowej.

Po wyborach w 2011 roku liczba kobiet w parlamencie wzrosła o 3 punkty procentowe.

Mimo, że w ciągu tych stu lat od uzyskania przez kobiety praw wyborczych, sytuacja kobiet bardzo się zmieniła, wzmocniła się ich pozycja i praktycznie nie ma już zawodów zarezerwowanych tylko i wyłącznie dla mężczyzn, to jednak jeśli chodzi o parytety w świecie polityki, biznesu wciąż jest jeszcze wiele do zrobienia. Wydaje się, że to, iż potrzeba więcej kobiet na najwyższych, przywódczych stanowiskach, jest  sprawą oczywistą. Wciąż jednak postęp w tym obszarze jest zbyt powolny. Niestety takie pojęcia jak szklany sufit, czy dyskryminacja kobiet wciąż są aktualne.

W naszej Dolnośląskiej Sieci Inkubatorów jest organizacja Interclub Femina, której jednym z statutowych zadań jest przeciwdziałanie różnym formom dyskryminacji kobiet. Zapytaliśmy Pani Hanny Ilnickiej, prezes stowarzyszenia Interclub Femina, o współczesne problemy kobiet, z którymi ma do czynienia działając w stowarzyszeniu.

Gdzie widzi Pani największe trudności na drodze do pełnego równouprawnienia?

-Na pewno łączenie pracy i życia prywatnego matek  stanowi wyzwanie dla rzeczywistej równości płci. Obciążenie  kobiet  pracą zawodową i obowiązkami domowymi  jest główną barierą  w rozwoju zawodowym kobiet i jest oczywistą trudnością w osiągnięciu rzeczywistej równości płci. Czy jest sposób na rozwiązanie tego problemu? Organizowanie dostępnych miejsc opieki nad dziećmi – żłobki, przedszkola, świetlice.

Z jakimi problemami dotyczącymi dyskryminacji kobiet najczęściej ma Pani do czynienia w stowarzyszeniu Interclub Femina?

-Wśród problemów kobiet, które zgłaszały się do naszego stowarzyszenia, przeważały  problemy dotyczące przemocy fizycznej i ekonomicznej, w tym przede wszystkim sprawy dotyczące  uchylania się od płacenia alimentów przez ojców ich dzieci.

Jak Pani ocenia kobiety w 2023 roku z kobietami z 1998 roku (kiedy powstało stowarzyszenie), jak zmieniła się ich sytuacja, problemy, zagrożenia?

-Dzisiaj widzimy, że kobiety są zdecydowanie mocniejsze. Lepiej radzą sobie w sferze prywatnej, zawodowej, politycznej. Mają większą odwagę otwarcie ustalać reguły w życiu prywatnym i zawodowym jak i też zwracać się o pomoc, kiedy trzeba.

W ostatnich wyborach do samorządu lokalnego  w Radzie Powiatu Zgorzeleckiego i Rady Miejskiej I Rady Gminy Zgorzelec ponad 30% mandatów objęły kobiety. Przewodniczącymi Rad również zostały wybrane kobiety. Dyrektorkami szkół są również przede wszystkim kobiety. 

Źródło:
https://historia.org.pl/2020/11/28/prawa-wyborcze-kobiet-w-polsce-jak-polki-uzyskaly-mozliwosc-glosowania/
www.wikipedia.org
https://niepodlegla.gov.pl/o-niepodleglej/sto-lat-praw-wyborczych-polek/