O nowej ustawie wdrożeniowej 2021-2027

W maju opublikowana została ustawa z dnia 28 kwietnia 2022 o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027. Jest to następca tzw. ustawy wdrożeniowej, która regulowała wydatkowanie środków z perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. Beneficjentami środków przyznawanych na podstawie ustawy wdrożeniowej będą także organizacje pozarządowe. 

Z ustawą tą zapoznasz się tutaj – Dziennik Ustaw 2022 r. poz. 1079. 

Co reguluje ustawa

Przepisy ustawy regulują przede wszystkim działanie administracji publicznej wdrażającej programy realizowane ze środków unijnych, a także dostosowują przepisy innych ustaw do zmian wynikających z nowej perspektywy finansowej. Ustawa określa również zasady i podstawowe dokumenty służące wdrażaniu funduszy. Dotyczą one m.in. harmonogramów, naborów, zasad kontroli, oceniania, procedur odwoławczych, trybów powoływania i składów komitetów monitorujących programy unijne. Ustawa wdrożeniowa nie jest jedynym dokumentem krajowym określającym te zasady. W szczególności warunki i procedury wdrażania funduszy unijnych są doprecyzowane w wytycznych przyjmowanych przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej na podstawie przepisów ustawy.
W ustawie wprowadza się także szczegółowe przepisy dotyczące Krajowego Planu Odbudowy. 

Środki unijne

Ustawa wprowadza mechanizmy koordynacji programów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Funduszu Spójności.
W szczególności ustawa określa zasady realizowania programów finansowanych z:
1. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
2. Europejskiego Funduszu Społecznego Plus,
3. Funduszu Spójności,
4. Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
5. Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury,
6. Funduszu Azylu, Migracji i Integracji,
7. Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej.

Zasada konkurencyjności

Zgodnie z ustawą tryb udzielania dofinansowań na realizację projektów zapewniać ma konkurencyjność. Wybór projektów w sposób niekonkurencyjny może mieć miejsce gdy wnioskodawcą będzie podmiot jednoznacznie określony przed złożeniem wniosku o dofinansowanie projektu oraz jeżeli projekt będzie:

• polegał na realizacji zadań publicznych wynikających z przepisów innych ustaw,
• miał strategiczne znaczenie dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju lub danego terenu,
• realizowany w formie instrumentu finansowego,
• dotyczyć pomocy technicznej.

Zmiany w zakresie powoływania komitetu monitorującego

Realizacja programu operacyjnego nadal podlega monitorowaniu przez komitet monitorujący, jednakże zrezygnowano z podziału składu komitetu monitorującego na 3 grupy przedstawicieli: strony rządowej, samorządowej i partnerów. W nowej ustawie wdrożeniowej wyróżniono 3 następujące grupy podmiotów: 

1. instytucje państwa członkowskiego (na gruncie ustawy: minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego, minister właściwy do spraw finansów publicznych), 
2. instytucję zarządzającą wraz z instytucjami pośredniczącymi i wdrażającymi oraz 
3. partnerów, zgodnie z definicją zawartą w art. 8 rozporządzenia ogólnego i rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 240/2014 z dnia 7 stycznia 2014 r. w sprawie europejskiego kodeksu postępowania w zakresie partnerstwa w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (Dz. Urz. UE L 74 z 14.03.2014, str. 1). 

Niektóre zmiany wprowadzone w ustawie wdrożeniowej 2021-2027

• Rezygnacja z wyboru konkretnych przedstawicieli organizacji pozarządowych do składu komitetu monitorującego na rzecz wyboru organizacji pozarządowych, ponieważ rozwiązania unijne nie przewidują możliwości, aby stroną dialogu była osoba fizyczna. Organizacje pozarządowe zostaną wyłonione w postępowaniach prowadzonych przez Radę Działalności Pożytku Publicznego lub właściwe Wojewódzkie Rady Działalności Pożytku Publicznego. 
• Dodanie nowej przesłanki unieważnienia postępowania w zakresie wyboru projektów do dofinansowania, tj. wystąpienie istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wybór projektów do dofinansowania nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć. 
• Wprowadzanie obowiązku ubiegania się o dofinansowanie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. 
• Wprowadzenie możliwości uzupełnienia lub poprawienia wniosku o dofinansowanie projektu po wezwaniu właściwej instytucji, przy zapewnieniu równego traktowania wnioskodawców. 
• Nowa ustawa wprowadza wiele zdecydowanie surowszych rozwiązań niż ustawa wdrożeniowa dotycząca okresu 2014-2020, w tym nowe, szersze uprawnienia kontrolne organów kontrolujących wobec beneficjentów.

Nowe uprawnienia kontrolne organów kontrolujących

• Rozszerzenie obowiązku beneficjenta do zapewnienia dostępu do pomieszczeń i terenu realizacji projektu lub pomieszczeń kontrolowanego projektu, związanych z projektem systemów teleinformatycznych o zapewnienie dostępu do związanych z projektem baz danych, kodów źródłowych i innych dokumentów elektronicznych wytworzonych w ramach projektu.
• Dodanie nowego uprawnienia instytucji kontrolującej – możliwość zwrócenia się o złożenie wyjaśnień do innych niż beneficjent podmiotów lub osób zaangażowanych w realizację projektu w związku z podejrzeniem wystąpienia nadużycia finansowego lub złożenia przez beneficjenta niewystarczających wyjaśnień. Na te podmioty lub osoby nałożono obowiązek udzielenia wyjaśnień i udostępnienia dokumentów związanych z realizacją projektu. Ustawa zawiera otwarty katalog tych podmiotów lub osób, do którego zaliczono uczestników projektu, grantobiorców, ostatecznych odbiorców, wykonawców oraz podwykonawców.
• Rozszerzenie listy obowiązków podmiotów kontrolowanych o obowiązek sporządzenia, na żądanie kontrolerów, kopii dokumentów, wyciągów ze wskazanych dokumentów oraz zestawień lub obliczeń, które związane są z kontrolowanym projektem; zgodnie z brzmieniem poprzedniej ustawy, beneficjent był zobowiązany tylko do udostępnienia dokumentów związanych z projektem.
• Rozszerzenie możliwości przeprowadzania oględzin pod nieobecność beneficjenta lub osoby go reprezentującej, w sytuacji gdy instytucja dysponuje informacjami wskazującymi na możliwość wystąpienia nadużycia finansowego lub gdy beneficjent nie stawił się na czynność oględzin pomimo powiadomienia lub gdy zgodził się na przeprowadzenie oględzin bez swego udziału. W ostatnim przypadku instytucja kontrolująca została zobowiązana do odnotowania w protokole przyczyny przeprowadzenia oględzin bez udziału beneficjenta lub jego reprezentanta. 
• Wprowadzenie możliwości zwrócenia się przez instytucję kontrolującą do Komendanta Policji z wnioskiem o pomoc w przeprowadzeniu kontroli.
• Wprowadzenie możliwości wykorzystania podczas kontroli zaawansowanych technologicznie narzędzi analitycznych oraz narzędzi rejestrujących obraz i dźwięk, np. drona.
• W zakresie terminu kontroli beneficjenta, wprowadzono zobowiązanie instytucji kontrolującej do określenia w umowie o dofinansowanie dnia, do którego kontrola może zostać przeprowadzona. 

Jak do tego ma się ustawa o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 (!)

Przepisy ustawy z dnia 3 kwietnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 stosuje się odpowiednio do realizacji i rozliczania programów operacyjnych w związku z wystąpieniem skutków kryzysu wywołanego konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy w 2022 r. Oznacza to, że w związku z wojną na Ukrainie można zawieszać wytyczne dotyczące funduszy UE, uznać za kwalifikowane wydatki na niezrealizowane cele, a także zmienić zapisy umowy o dofinansowanie w zakresie wynikającym z zatwierdzonych kryteriów wyboru projektów. Zapis ten wszedł z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r. 

Chcesz wiedzieć więcej? Nurtują Cię pytania dotyczące komitetów monitorujących? Jak przebiega i jak powinien przebiegać proces legislacyjny wprowadzanych ustaw? Jakie kompetencje ma instytucja pośrednicząca, wdrażająca a jakie ma instytucja zarządzająca? 
Zapraszamy – skorzystaj z  bezpłatnej konsultacji z naszym doradcą.
Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na spotkanie już dziś! 

Źródło: www.watchdog.pifs.org.pl, www.eur-lex.europa.eu, www.sejm.gov.pl