Fundusze Europejskie – nowa perspektywa oraz nadzwyczajne instrumenty finansowe

Trwa drugi rok nowej perspektywy finansowej UE 2021-2027. Fundusze i Programy europejskie mogą zmieniać się w czasie. Instytucje unijne – Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski – przed każdą nową perspektywą finansową podejmują decyzje o kontynuacji poszczególnych programów, ich modyfikacji, likwidacji bądź zastąpieniu przez inny program lub instrument. 

Nowa perspektywa 2021-2027

Podstawą finansowania nowych Programów Operacyjnych są Wieloletnie Ramy Finansowe. Zapisy traktatowe WRF regulują wydatkowanie środków własnych UE w kolejnych okresach programowania. Zakres wsparcia programów krajowych i regionalnych na lata 2021-2027 będzie zbliżony do poprzedniego. W dniu 21 lipca 2020 roku na posiedzeniu Rady został przyjęty budżet dla poszczególnych krajów członkowskich. Jego podstawę prawną stanowi Rozporządzenie Rady (UE, EURATOM) 2020/2093 z dnia 17 grudnia 2020 roku. Określa ono Wieloletnie Ramy Finansowe na lata 2021–2027, które łącznie wyniosą 1078 mld euro. Powstał także pakiet rozporządzeń na lata 2021-2027 dotyczących poszczególnych obszarów. 

Główne cele polityki spójności UE na lata 2021-2027 to dalsze wsparcie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, realizującej cele Europejskiego Zielonego Ładu oraz wdrażanie Europejskiego Filaru Praw Socjalnych. O Programach polityki spójności na lata 2021-2027 przeczytasz więcej TUTAJ.

Jak informuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, fundusze europejskie na lata 2021-2027 to 72,2 mld euro z polityki spójności oraz 3,8 mld euro środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Łącznie to około 76 miliardów euro dla Polski.

Nadzwyczajne instrumenty finansowe 

Pandemia Covid-19 wywołała kryzys społeczny i gospodarczy. Rada w lipcu 2020 roku podjęła więc decyzję o wdrożeniu nadzwyczajnego instrumentu finansowego, który ma przeciwdziałać skutkom kryzysu, odbudować UE i przygotować kraje członkowskie na przyszłe zagrożenia. Kluczowe ma być wzmocnienie instytucji ochrony zdrowia, transformacja energetyczna i cyfrowa. Pakiet Next Generation EU jest finansowany z pożyczek jakie KE zaciąga na rynkach kapitałowych w imieniu UE. Środki te w wysokości 750 mld euro są uruchamiane równolegle z budżetem Wieloletnich Ram Finansowych. Sposób finansowania stanowi uzupełnienie programów na lata 2014-2020 oraz uzupełnienie środków na politykę spójności na lata 2021-2027. Stara perspektywa 2014-2020 zakłada wydatkowanie i rozliczenie projektów do 2023 roku.
Większość tych pieniędzy – 672 mld euro przeznaczona jest na finansowanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF – Recovery and Resilience Facility). Podstawę prawną stanowi Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 roku ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W Polsce z tych środków będzie finansowany Krajowy Plan Odbudowy, o czym pisaliśmy już w jednym z naszych artykułów.
Inne programy finansowane z Next Generation to REACT-EU, dodatkowe środki dla Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Horyzont Europa, InvestEU oraz Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

React-EU (Recovery Assistance for Cohesion and the Territories of Europe)

– czyli Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy. To plan naprawczy uruchomiony przez Komisję Europejską w odpowiedzi na skutki pandemii COVID-19, który ma przyczynić się do ożywienia gospodarczego. REACT-EU jest częścią Next Generation EU i zapewnia dodatkowe środki dla programów polityki spójności. Jest to kwota 50,6 mld euro dla całej Unii Europejskiej. Część z nich zasiliła stare Programy Operacyjne 2014-2020, aby wsparcie związane z pandemią koronawirusa trafiło jak najszybciej do podmiotów ochrony zdrowia, do przedsiębiorców, do sektora energetyki i na cyfryzację. Ma to przeciwdziałać skutkom kryzysu. 

9 z 16 polskich województw zdecydowało się ubiegać o środki w ramach narzędzia React-EU. Są to województwa: dolnośląskie, lubelskie, łódzkie, opolskie, podkarpackie, pomorskie, śląskie, warmińsko-mazurskie i wielkopolskie. Wszystkie województwa środki z React-EU uruchamiają w ramach swoich Regionalnych Programów Operacyjnych. Środki zasilą przede wszystkim Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiemu Funduszowi Społecznemu (EFS). W każdym województwie rodzaj i forma wsparcia wygląda trochę inaczej.

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

FnrST to nowy instrument finansowany z Next Generation, który został powołany poprzez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 z dnia 24 czerwca 2021 roku ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Swoim wsparciem ma on objąć te regiony, które zmagają się z trudnościami i wyzwaniami społeczno-gospodarczymi wynikającymi z transformacji prowadzącej do neutralności klimatycznej. Skupia się przede wszystkim na obszarach górniczych, gdzie odchodzi się od wydobycia paliw kopalnych. Planowane wsparcie dotyczy uniezależnienia gospodarki regionalnej od przemysłu wydobywczego węgla kamiennego i brunatnego. Ma w tym dopomóc dywersyfikacja rodzajów działalności gospodarczej, podniesienie jakości życia mieszkańców, zdobycie nowych kwalifikacji przez pracowników oraz niedopuszczenie do rozwinięcia niepożądanych efektów społecznych.

W Polsce o pieniądze z FnrST ubiega się sześć regionów: śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie, lubelskie, łódzkie i małopolskie. Zostały one wskazane jako beneficjenci Funduszu w projekcie Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027. Planowany budżet z FnrST dla polskich regionów to 4 mld euro. By móc ubiegać się o te środki sporządzone mają zostać Krajowy Plan Sprawiedliwej Transformacji (KPST) oraz Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji (TPST). 

Jakie zasady obowiązują w finansowaniu unijnym? Jakimi jeszcze instrumentami finansowymi dysponuje Unia Europejska? Jaka jest różnica między programem a funduszem europejskim? 

Chcesz wiedzieć więcej? Skorzystaj z  bezpłatnej konsultacji z naszym doradcą.
Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na spotkanie już dziś! 

Źródło:
www.frdl.org.pl,
www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Harasimowicz Aldona, Fundusze Pomocowe Unii Europejskiej – Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności, Białystok, 2022