Młodzieżowa rada jako jedna z form partycypacji społecznej młodych osób

Młodzieżowe rady są jedną z form partycypacji społecznej młodego pokolenia. W Polsce od 21 lat mamy prawne umocowania młodzieżowych rad gmin. Zaś 32 lata minęły od powstania pierwszej młodzieżowej rady. W ubiegłym roku doczekaliśmy się w końcu ustawy wzmacniającej rolę młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego. Organizacje pozarządowe bywają zapleczem organizacyjnym, merytorycznym oraz mentorskim dla młodzieżowych rad. Nie jest to jednak powszechna forma współpracy. 

Młodzież 

Według definicji Organizacji Narodów Zjednoczonych młodzież to osoby pomiędzy 15. a 24. rokiem życia. Program Komisji Europejskiej Youth in Action, później przekształcony w program Erasmus+, określa młodzież jako grupę wiekową od 13 do 30 lat. Również w programach z zakresu polityki społecznej przyjmuje się, że są to osoby w wieku 13-30 lat. 

O historii młodzieżowych rad w Polsce

Pierwsza młodzieżowa rada powstała w 1990 roku w Częstochowie z inicjatywy Tadeusza Wrony – ówczesnego prezydenta miasta. Idea powoływania w gminach młodzieżowych rad narodziła się wraz z odrodzeniem się polskiego samorządu terytorialnego w 1990 roku. Wspomniany prezydent Częstochowy postawił sobie za cel nawiązanie łączności pomiędzy radnymi a młodzieżą. Ponadto chciał włączyć młodych ludzi w struktury samorządowe oraz wyłonić liderów młodzieżowych, aby dać im szersze pole do działania. W swoich działaniach mających na celu powołanie młodzieżowej rady, Prezydent Częstochowy kierował się także doświadczeniami francuskich miast, gdzie takie rady działają już od wielu lat. 

W przypadku gmin, między rokiem 1990 a 2001, nie istniały żadne regulacje co do młodzieżowych rad, natomiast od 2001 sprawę tę regulował art. 5b ustawy o samorządzie gminnym:

1. Gmina podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży.
2. Rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy mającej charakter konsultacyjny.
3. Rada gminy, powołując młodzieżową radę gminy, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.

W przypadku powiatów i województw do 2021 roku nie istniał żaden przepis dający tym JST możliwości powołania czy stworzenia młodzieżowej rady. Natomiast młodzieżowe sejmiki województw często powoływane były na mocy zarządzenia marszałka województwa. Według informacji z opracowania „Młodzieżowa samorządność w Polsce. Analiza i dalsza perspektywa” z 2021 roku (autorzy: Oliwia Wyrzykowska, Jan Zapolski-Downar), liczba młodzieżowych rad funkcjonujących przy jednostkach samorządu terytorialnego w roku 2021 wynosiła 242. Zaś przed pandemią koronawirusa (2019r.) było ich znacznie więcej bo aż 514. 

Ustawa wzmacniająca młodzieżowe rady

Pierwszego czerwca 2021 roku prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę wzmacniającą rolę młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego. Inicjatorem projektu ustawy był Piotr Mazurek, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Młodzieżowej.

Rządowa Ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie ustanowiła możliwość powoływania młodzieżowych rad na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego.
Uproszczone zostały zasady ich powoływania. Rady mogą być tworzone z inicjatywy organu wykonawczego, 1/5 ustawowego składu organu stanowiącego oraz środowisk młodzieżowych (w tym samorządów uczniowskich i samorządów studenckich). Wniosek w sprawie powołania rad musi zostać rozpatrzony w ciągu 3 miesięcy od daty jego złożenia. Rozwiązanie to ma zapobiegać blokowaniu inicjatyw dotyczących powoływania młodzieżowych rad poprzez ciągłe nie poddawanie ich pod głosowanie. 

Młodzieżowe rady zyskały przy tym nowe kompetencje. Mają prawo wnioskowania o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej przez organ stanowiący JST. Mają prawo opiniowania projektów uchwał dotyczących młodych mieszkańców. Mogą brać udział w tworzeniu i monitorowaniu samorządowych i rządowych strategii polityki wobec młodzieży oraz inicjować własne działania na rzecz młodzieży. 

Młodzieżowym radom i sejmikom zostało zagwarantowane wsparcie ze strony urzędów odpowiedniej JST – które są zobowiązane do pokrywania kosztów działań młodzieżowego ciała doradczego, a także zwrotu wydatków poniesionych przez radnego reprezentującego radę.

Polska Rada Organizacji Młodzieżowych

Polska Rada Organizacji Młodzieżowych jest forum współpracy organizacji pozarządowych, których członkami są młodzi Polacy. Pełni funkcję Krajowej Rady Młodzieży przy Europejskim Forum Młodzieży. Celem PROM jest między innymi popularyzacja uczestnictwa młodych ludzi w życiu publicznym, informowanie opinii publicznej o stanie polityki na rzecz młodzieży w Polsce oraz reprezentowanie organizacji członkowskich. Najważniejszym jednak zadaniem jest podejmowanie działań na rzecz stworzenia spójnej i nowoczesnej polityki na rzecz młodzieży w Polsce. PROM jest oficjalnym przedstawicielem polskiej młodzieży na unijnych konferencjach młodzieżowych. Jej członkowie brali również udział w Europejskim Kongresie Rad Młodzieżowych, jaki w maju br. miał miejsce w Warszawie.

Europejski Kongres Rad Młodzieżowych

Przez trzy dni od 25 do 27 maja 2022 w Warszawie trwał Europejski Kongres Rad Młodzieżowych. Celem Kongresu jest zainteresowanie młodych obywateli, aktywnie działających w młodzieżowych radach tematyką europejską, popularyzacja wiedzy o unijnych priorytetach i projektach, unijnych instytucjach oraz wzbudzenie refleksji poprzez dyskusje na wybrane tematy dotyczące kierunków rozwoju Unii Europejskiej, a także zachęcenie młodych do jeszcze większej proeuropejskiej aktywności w swoich społecznościach.
Na tegorocznym wydarzeniu omawiano zagrożenia zmieniającego się świata w kontekście wojny na Ukrainie oraz zanieczyszczenia środowiska. Ponadto poruszono tematy dotyczące młodzieżowych rad,  ich przyszłości, a także przyszłych wyzwań, które stoją przed młodym pokoleniem. W EKRM uczestniczyło  22 ekspertów i prelegentów oraz 80 przedstawicieli z 35 młodzieżowych rad z całej Polski. Odbyło się 6 paneli dyskusyjnych i 5 warsztatów. Udział w wydarzeniu wzięło również prezydium Młodzieżowej Rady Miejskiej z Ząbkowic Śląskich, która współpracuje z Fundacją Dobrych Działań – organizacją członkowską Dolnośląskiej Sieci Inkubatorów NGO. Fundacja wspiera Radę swoim zapleczem merytorycznym i technicznym i jest to przykład dobrej praktyki.
Kongres zorganizowany został przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce,  Biuro Parlamentu Europejskiego w Polsce, we współpracy z Fundacją Civis Polonus.

Europejski Rok Młodzieży

Rok 2022 został ogłoszony przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen Europejskim Rokiem Młodzieży. Z tej okazji powstała platforma cyfrowa 3D „Daj swojej wizji głos”, która ma dopuszczać do głosu młodzież, aby lepiej kształtować Unię zgodnie z ich oczekiwaniami. Tam każdy młody człowiek może udostępnić swoje osobiste przesłanie. Młodzi ludzie z Europy i z różnych środowisk mogą wyrazić swoją wizję przyszłości, dotyczącą zarówno wyznawanych wartości, zatrudnienia, środowiska naturalnego czy świata cyfrowego, jak i innych kwestii. Na platformie youthvoices.eu można zamieścić wiadomość głosową i przekazać ją we wszystkich oficjalnych językach UE (a także w języku norweskim, tureckim, serbskim, macedońskim i islandzkim). Po jej wprowadzeniu każdy taki przekaz generuje własną, unikalną „falę 3D”, która łączy się ze wszystkimi pozostałymi nagraniami na platformie. Dzięki temu każdy będzie mógł odsłuchać wypowiedź w dowolnym języku, na dowolnym urządzeniu i w dowolnej chwili. 
Jak mówi europejska komisarz ds. młodzieży Mariya Gabriel: 

Platforma „Daj swojej wizji głos” jest współtworzona w duchu młodzieżowej, merytorycznej i otwartej dyskusji prowadzonej w Roku Młodzieży. Jest to dyskusja, która pozwala europejskiej młodzieży zaprezentować się, zabrać głos oraz podzielić się swoimi wątpliwościami i pomysłami na przyszłość. Czas, kiedy powstała platforma, nie jest przypadkowy – są to bardzo ważne chwile dla wszystkich młodych ludzi, nie tylko jako obywateli Europy, ale także jako członków społeczeństwa, którym przyszło żyć w tych trudnych czasach. 

Twoja organizacja chce współpracować lub współpracuje z młodzieżową radą gminy? Jak usprawnić taką współpracę? Jak stworzyć statut młodzieżowej rady? Jak powołać młodzieżową radę w gminie, powiecie czy województwie? Kto może kandydować? Jak wybierani są jej członkowie? Jakie możliwości działań ma rada młodzieżowa? 

Chcesz wiedzieć więcej? Skorzystaj z  bezpłatnej konsultacji z naszym doradcą.
Wybierz najbliższy Lokalny Inkubator NGO, skontaktuj się i umów się na spotkanie już dziś! 

Źródło: www.gov.pl, www.samorzad.infor.pl, polskatimes.pl, www.prom.info.pl